اختلال روانی در مجازات اکبر خرمدین چه تأثیری خواهد داشت؟
به گزارش مجله انجمن دعوت، پس از انتشار اخبار تازه ای از پرونده قتل بابک خرمدین، کارگردان سینما، بعضی رسانه ها مدعی شدند که اگر وجود اختلالات روانی در اکبر خرمدین (قاتل) احراز گردد، باز هم هیچ تأثیری در مجازات وی نخواهد داشت. با این حال در قانون به شرایط خاص مجرمانی که دچار اختلال روانی باشند، تحت اسم مجنون اشاره شده است.
به گزارش فارس، حسین جواهری، پژوهشگر و کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی در یادداشتی به آنالیز این موضوع پرداخته است:
بنابر قانون نمی توان به طور کلی اختلال روانی را در کاهش مجازات مجرم بی تأثیر دانست بلکه با توجه به صراحت قانون، زمانی که اختلالات روانی منجر به جنون در فرد گردد، این حالت می تواند از عوامل رافع مسئولیت کیفری باشد؛ یعنی در صورت احراز جنون مجرم، وی عملا مجازات نخواهد شد.
وجود اختلالات روانی منجر به جنون از عوامل رافع مسئولیت کیفری است
عوامل رافع مسئولیت کیفری یکی از موضوعات مهم در حقوق جزا است که در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 ذیل اسم موانع مسئولیت کیفری مظرح شده است. عوامل رافع مسئولیت کیفری، عواملی است که باعث تبرئه شدن مرتکب عمل مجرمانه از مسئولیت کیفری می گردد.
به عبارت دیگر اگر شخصی مرتکب عملی گردد که در قانون برای آن مجازات در نظر گرفته شده است، اما وی بتواند ثابت کند که در زمان ارتکاب جرم توانایی مشمول یکی از عوامل رافع مسئولیت کیفری مانند جنون بوده است، با وجود اینکه عمل او مجرمانه است؛ مجازات نخواهد شد.
البته باید در نظر داشت که مرتکب به هرحال مسئولیت مدنی دارد و اگر در اثر اعمالش خسارتی را وارد نموده باشد، باید آن را جبران کند.
جنون چیست؟
جنون در واقع حالتی است که به موجب آن در قوای ادراک شخص اختلال به وجود می آید و از لحاظ لغوی جنون به معنای زایل شدن عقل، دیوانگی و بیماری دماغی (مغزی) است.
مجنون هم صفت کسی است که فاقد تشخیص نفع و ضرر روحی و قبح است. جنون شخص از عواملی است که عنصر روانی جرم را از بین می برد؛ زیرا شخص توانایی تشخیص اینکه عمل که انجام می دهد، جرم است را ندارد. به همین علت در علم حقوق، جنون از عوامل رافع مسئولیت کیفری به تعداد می رود. بعلاوه در فقه اسلامی راجع به احادیثی درباره برطرف قلم وجود دارد که بار تکلیف از فرد مجنون را برداشته شده است و بر عدم مسئولیت کیفری مجنون تأکید می نماید.
جنون و قانون
ماده 140 قانون مجازات اسلامی تصریح می نماید: مسئولیت کیفری در حدود، قصاص و تعزیرات تنها زمانی محقق است که فرد حین ارتکاب جرم، عاقل، بالغ و مختار باشد.
در مورد افرادی که دچار اختلال روانی باشند به طوری که مجنون محسوب شوند هم به صراحت در ماده 149 قانون مجازات اسلامی می نماید: هرگاه مرتکب در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به نحوی که فاقد اراده یا قوه تمییز باشد مجنون محسوب می گردد و مسئولیت کیفری ندارد.
نکته حائز اهمیت آن است که مرتکب باید در حین ارتکاب جرم، مجنون باشد تا بتوانیم او را فاقد مسئولیت کیفری بدانیم و مجازات نگردد. البته جنون خود به دو دسته جنون دائمی و ادواری یا موقت تقسیم می گردد. جنون دائمی در واقع یک شرایط یا بیماری است که فرد به صورت مداوم به آن دچار است، اما جنون ادواری شرایطی است که گاهی فرد در حال سلامت و دارای قوه تشخیص است و گاهی دچار جنون می گردد.
اعترافات تازه خرمدین و مجازات آن
البته با توجه به اعترافات تازه اکبر خرمدین و همسرش مجازاتی که می توانیم برای آن ها متصور باشیم هم تغییر نموده است؛ چرا که عدم قصاص خرمدین با توجه به مفهوم ماده 301 قانون مجازات اسلامی در صورتی بود که فرزند خود را به قتل رسانده باشد، اما با اعتراف تازه او به قتل داماد خود، این قتل مشمول مجازات مندرج در ماده 612 قانون مجازات اسلامی که مجازات آن حبس از 3 تا 10 سال است نخواهد شد. بلکه به استناد ماده 381 قانون مذکور، مجازات قتل عمدی در صورت تقاضای، ولی دم قصاص است.
بعلاوه در صورت عدم رضایت، ولی دم اگر مباشر قتل (اکبر خرمدین) به قصاص محکوم گردد، مجازاتی که برای معاون او (همسر اکبر خرمدین) در نظر گرفته خواهد شد، مستند به بند الف ماده 127 قانون مجازات اسلامی، حبس تعزیری درجه دو یا سه (بین 10 تا 25 سال حبس) خواهد بود.
البته تشخیص جنون مرتکبین جرم برعهده دادگاه و با مشورت متخصصین حوزه روانشناسی و روانپزشکی خواهد بود و اگر دادگاه اینگونه تشخیص دهد که هر یک از مرتکبین در هنگام ارتکاب جرم مجنون بوده است، مجازات از وی برطرف خواهد شد.
منبع: فرارو