هوش مصنوعی؛ ابزاری برای تقویت خلاقیت انسان - مجله انجمن دعوت

یک نمایشگاه از روز 6 نوامبر (شنبه، 15 آبان) در موزه بهداشت آلمان در شهر درسدن این کشور برپاشده که دقیقا به این موضوع می پردازد. به باور یاسمین کسکینتپه (Yasemin Keskintepe)، متصدی این نمایشگاه، هوش مصنوعی بیش از آن که یک تهدید باشد، فرصت است. وی در گفت وگو با پایگاه اطلاع رسانی اینوویشن اوریجینز (Innovation Origins) از دیدگاه خود در این باره بیشتر گفت:

ایده برپایی این نمایشگاه چطور ایجاد شد؟

هوش مصنوعی یک موضوع داغ است و نمایشگاه ما به تاثیرات آن می پردازد. سوالی که این نمایشگاه مطرح می کند این است: در کجا می خواهیم از این فناوری استفاده کنیم و ترمز این استفاده را کجا باید بکشیم.

رابطه میان هنر و هوش مصنوعی را چطور می بینید؟

این نمایشگاه همچنین سوالاتی در این باره مطرح می کند که هنر چیست؟ آیا هوش مصنوعی می تواند خلاق باشد؟ تکلیف مالکیت اثر چه می گردد؟ اینها سوالاتی که در سال های اخیر مورد بحث قرار گرفته اند. آیا می توان نام ساختار یا تصویری را که از طریق هوش مصنوعی خلق شده، هنر گذاشت؟ فرآیند خلاقانه پشت آفرینش این اثر چیست؟ آیا این فرآیند با فرایند خلاقیت انسان تفاوت دارد؟

در این باره زیاد صحبت می گردد. عده ای می گویند سیستم هایی که از الگوهای گذشته یاد می گیرند و چیزی را در همان سبک خلق می کنند با خلاقیت سروکار ندارند چون چیز تازهی نمی سازند. اما همینطور می توان گفت انسان ها نیز از گذشته یاد گرفته و (در خلق آثار هنری) از دیگر منابع الهام می گیرند.

هنر صرفا وابسته به الگوهای گذشته نیست و آثار متفاوت و استثنایی هم خلق می شوند...

دقیقا همینطور است. هوش مصنوعی به مردم اجازه می دهد اشیاء را از دیدگاه متفاوتی ببینند یا به ترکیب دوباره چیزهایی دست می زند که انسان ها تابه حال به این شکل ندیده بودند. این تعامل میان آنچه انسان ها در آن خوب اند و آنچه هوش مصنوعی در آن تبحر دارد، برای من هیجان انگیز است.

سیستم های مبتنی بر هوش مصنوعی ابزاری هستند که می توانند یک کار را به نحو احسن انجام دهند اما نمی توانند این مهارت را به کارهای دیگر تعمیم دهند. فقط انسان چنین توانایی ای دارد. هوش مصنوعی به ما انسان ها کمک می کند نگاهمان را به الگوهایی بیندازیم که قبلا آنها را در داده ها نمی دیدیم.

این روزها از هوش مصنوعی برای آهنگسازی استفاده می گردد، آیا این پایانی بر آهنگسازی انسان هاست؟ در نمایشگاه شما به این مساله نیز پرداخته می گردد؟

این نمایشگاه شامل نمونه های مختلف از چیزهایی است که امروزه با هوش مصنوعی ممکن است، آهنگسازی هم یکی از آنهاست. ما در این حوزه با آزمایشگاه تحقیقاتی Open AI در آمریکا همکاری می کنیم تا بازدیدکنندگان بتوانند به مجموعه ای از ترانه هایی گوش بسپارند که از طریق سیستم های مبتنی بر هوش مصنوعی ساخته شده اند.

اما سوال این است که آیا این یعنی خلاقیت؟ آیا هوش مصنوعی می تواند آنچه یک خواننده دیگر انجام داده را بگیرد و با آن یک ترانه پاپ تازه و درست حسابی تولید کند؟ هنوز جوابی برای این سوال وجود ندارد. از دو زاویه مختلف می توان به این موضوع نگاه کرد اما به هر روی هوش مصنوعی قطعا می تواند قالب ها و الگوهای فوق العاده ای در اختیار ما بگذارد که با آنها هنر بیافرینیم.

آیا هوش مصنوعی در گذشته بر پیشرفت هنر اثر گذاشته است؟

پیشرفت های فناورانه و هنر همواره ارتباط مستقیمی با هم داشته اند. هنرمندان هر عصری همواره یا به واسطه تحقیقات یافته های علمی تازه را دنبال یا از این پیشرفت های فناورانه به عنوان ابزاری برای کار خود استفاده کرده اند. هوش مصنوعی نیز از این قاعده مستثنی نیست.

هوش مصنوعی چقدر قدمت دارد؟

مفهوم هوش مصنوعی تا سال 1956 ظهور نکرد اما ایده چیزی که امروزه از هوش مصنوعی می شناسیم یا با آن مرتبط می دانیم به دوران باستان برمی گردد. تمایل برای داشتن ماشین های هوشمند، ماشین هایی که کارهایمان را برایمان انجام داده یا به سوالاتمان درباره زندگی پاسخ دهند همواره وجود داشته است. 10 نسخه خطی از دانشمندان عهد عتیق تا قرن بیستم در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده است که ایده های اولیه آنها درباره هوش مصنوعی را نشان می دهند.

یک نمونه از این موارد طرحی است که از طریق ابن رزاز جَزَری، پدر علم رباتیک (دانشمند مسلمان قرن دوازدهم و سیزدهم قمری) کشیده شده و طراحی او از یک ماشین لباسشویی دستی را نشان می دهد. مثال دیگر دستگاه اعداد دودویی گوتفرید لایبنیتس است که پایه سیستم هر رایانه امروزی است.

نقش هنرمندان در این نمایشگاه چیست؟

هنرمندان یک جهان بصری باشکوه و تحسین برانگیز خلق می کنند، به واسطه زمینه سازی سوژه مورد نظر را به روشی مهیج ارائه و دیدگاه های تازهی درباره آن مطرح می کنند.

برخی افراد از هوش مصنوعی هراس دارند. آیا این نمایشگاه می تواند راهی برای از بین بردن این ترس ها باشد؟

امیدوارم این طور باشد چون ما دقیقا به بنیان آن می پردازیم که چطور فناوری در راستای از بین بردن برخی از این ترس ها کار می کند. این جادوگری نیست. فناوری چیزی نیست جز چند جزء، داده و الگوریتم.

هوش مصنوعی فعلا ضعیف است و از آن تنها در برخی موارد خاص و محدود استفاده می گردد. این فناوری هنوز برای رسیدن به ظرفیت شناختی کامل یک انسان، راه درازی در پیش دارد. چنین چیزی فعلا صرفا محدود به داستان های علمی-تخیلی است.

نمایشگاه هوش مصنوعی: یادگیری ماشینی رویاهای انسان (ARTIFICIAL INTELLIGENCE: MACHINE LEARNING HUMAN DREAMS) تا 28 اوت سال 2022 (6 شهریور 1401) ادامه دارد.