چرایی ناکارآمدی نظام اجرایی و حکومتی در ایران - مجله انجمن دعوت

مقررات متناقض و ناکارآمد در ایران کم نیست. یک نمونه آن تعداد زیاد مجوز های شروع کسب و کار و فرآیند های طولانی آن است که به طور معمول کار را به فساد و رشوه می رساند. ضعف نظارت های رسمی و غیررسمی نیز بر کسی پوشیده نیست. مهم ترین بخش نظارت های رسمی در امور حکومتی به وسیله سازمان برنامه و سازمان حسابرسی است که در دهه اخیر تضعیف شدند همچنین نظارت قضایی نیز مهم است که همه با شرایط فرآیند آن آشنا هستیم.

نظارت های غیررسمی نیز به وسیله رسانه ها و نهاد های مدنی است که آن نیز مسائل زیادی دارد. هر دو مشکل مزبور را می توان با انتخاب و انتصاب مدیران سالم و کارآمد تاحدودی تعدیل کرد. آنچه دو مشکل بالا را تشدید می نماید، فقدان ضوابط و معیار های کارشناسانه برای انتصاب مدیران است. کمتر کسی از علت و چرایی این انتصاب ها آگاه است.

بیشتر مدیران با توصیه و واسطه و در فضای غیررقابتی انتخاب می شوند. در حالی که در نظام اداری کارآمد، سخت ترین ضوابط را برای انتخاب مدیران می گذارند تا بهترین افراد را در مصادر امور قرار دهند. در این صورت حتی پرداخت حقوق های بالا به آنان نه تنها ایراد ندارد که پسندیده نیز هست، زیرا آنان می توانند از منابع و بودجه سازمانی خود، بیشترین بهره وری را برای کشور و جامعه ایجاد کنند و این به نفع مردم است. اگر یک تیم فوتبال بازیکن خوبی را با قیمت بالا می خرد برای این است که آن بازیکن بیش از قیمت خودش برای آن باشگاه سود مالی می آورد.

اگر در ایران نسبت به حقوق بالای مدیران اعتراض می گردد برای این است که مردم می دانند، کسی که استاندار فلان استان شده یا مدیر فلان اداره شده، فاقد توانایی های ضروری است و بهره وری او بسیار اندک و حتی منفی است، اتفاقا این مدیران بیش از همه آویزان پست های دولتی می شوند، چون اگر در پست دولتی نباشند، در بخش خصوصی و آزاد کار چندانی به آنان واگذار نمی گردد.

امروز مطلبی را می خواندم که بیشتر شرکت هایی که در سیلیکون ولی، دره سیلیکون در کالیفرنیای امریکا فعالند و معتبرترین شرکت های جهانی هستند، در استخدام نیرو به مدرک آنان کاری ندارند. نه اینکه متقاضیان تحصیلات دانشگاهی ندارند، دارند، ولی از نظر شرکت استخدام کننده، توانایی حرفه ای آنان ملاک است و نه مدرک یا دانشگاهی که مدرک گرفته اند، یا حتی سطح مدرک آنان.

با این مقدمه طولانی اطلاعیه اخیر وزارت نیرو گامی رو به جلو از حیث انتخاب مدیر برای پست های کلیدی این وزارتخانه محسوب می گردد. اخیرا این وزارتخانه، تغییرات مهمی را در ساختار معاونت آب و آبفای خود ایجاد نموده است، به این معنی که برای 9 حوزه آبریز کشور مدیران مستقلی را تعریف نموده است و برای انتصاب افراد به ریاست این حوزه های آبریز اطلاعیه ای داده و طی آن ضمن برشمردن اهم وظایف و مسوولیت های مدیریت هر حوزه شرایطی را برای داوطلبان تصدی پست ریاست این حوزه ها تعریف نموده است.

این شرایط شامل، ویژگی های حرفه ای و نیز ویژگی های مدیریتی می گردد و از متقاضیان خواسته است درخواست های خود را طبق چارچوب تعریف شده ارسال کنند. درخواست ها در کارگروه آنالیز شایستگی های مدیران و براساس شاخص ها و معیار های معین شده انجام خواهد شد. البته این وزارتخانه در سال های اخیر همه نیرو های مدیریتی خود حتی در سطح معاون وزیر را از این طریق جذب نموده است. جالب اینکه برای همه پذیرفته شدگان نیز دوره آموزشی سطح بالا خواهند گذاشت.

این گام بسیار مهمی در انتخاب و انتصاب مدیران براساس شایستگی است. اگر همین یک اقدام در نظام اجرایی کشور عملی گردد و پست های مهم مدیریتی کشور، فارغ از روابط سیاسی و خانوادگی و قومی و فقط به وسیله فراخوان و رسیدگی به ریز صلاحیت های افراد انجام گردد، قطعا گام مهمی به سوی افزایش کارایی نظام اداری برداشته خواهد شد. متاسفانه این نحوه جذب نیرو به پیشنهاد این وزارتخانه و به وسیله دولت به همه اعلام شده است ولی تا به امروز استقبالی از آن نشده است.