چرا کاهش تورم به معنی کاهش گرانی نیست؟ - مجله انجمن دعوت

به گزارش فردای اقتصاد، کاهش 12 واحد درصدی تورم در خردادماه خبری نبود که برای عموم باورپذیر قرار بگیرد. همه ما روزانه با افزایش مداوم قیمت کالاها و کاهش توانمان برای تهیه ملزومات زندگی دست وپنجه نرم می کنیم. بنابراین پذیرفتن کاهش تورم احتمالاً سازگاری چندانی با شهود ما نداشته باشد. اما این احتمال را هم باید در نظر گرفت که شاید تصور ما از شاخص مالی تورم کاملاً با تعریفش مطابق نباشد و شاید در مجموع کاهش تورم محاسبه شده بتواند در حد خودش خبر خوبی -حتی اگر شده موقت- باشد.

نمودار بالا شاخص قیمت مصرف کننده را که مرکز آمار منتشر می نماید نمایش می دهد. انواع شاخص های تورم، از تورم ماهانه تا سالانه و نقطه به نقطه، از روی این شاخص محاسبه می شوند. طبق آخرین رویکرد مرکز آمار، میانه قیمت یک سبد مصرفی طی سال 1400 برابر با شاخص 100 در نظر گرفته می شود. بعلاوه طبق وزن اقلام مصرفی گوناگون در سبد یک خانوار میانه در سال 1400، به هر کدام از اقلام وزن مشخصی داده شده است.

حالا همان طور که نمودار نشان می دهد، در میانه سال 1400 شاخص حدود 100 بوده و تا خاتمه مهرماه به 102.4 رسیده است. در اردیبهشت 1401 عدد شاخص 120 شده است: یعنی 20 درصد افزایش میانه قیمت ها از اول مهر 1400 تا آخر اردیبهشت 1401. سپس در خردادماه به علت حذف ارز ترجیحی 4200 تومانی برای دسته ای از کالاها، قیمت این کالاها به صورت یک باره با افزایش قیمت همراه شد. اما همان طور که نمودار نشان می دهد، شیب نمودار قیمت ها قبل و بعد از این اتفاق کمتر بوده است.

چرا تورم به ناگهان 12 درصد کم شد؟

می توان شیب زیاد تغییر خردادماه را به این صورت تعبیر کرد که دولت تورمی را که پیش تر و به آرامی باید وارد می شده، با پرداخت یارانه به تعویق انداخته بوده و باعث شده بعداً تحت فشار بیشتر قیمت ها، رشد قیمتی ناگهانی اتفاق بیفتد. به هر صورت، پس از این جهش قیمتی، رشد سالانه قیمت ها یا تورم نقطه به نقطه که قیمت های خاتمه یک ماه را با قیمت ها در خاتمه ماه مشابه سال قبل (مثلاً خرداد 1402 نسبت به خرداد 1401) مقایسه می نماید، افزایش چشمگیری پیدا کرد. اما از آنجا که شیب نمودار دیگر بیشتر نشد، پس از یک سال حالا که تورم نقطه ای خرداد را محاسبه می کنیم، کاهش تورم به چشم می خورد.

شیب خط قرمزرنگ در نمودار بالا همان تورم نقطه به نقطه خرداد است که به وضوح شیب کمتری از نمودار زردرنگ دارد. نمودار زرد در واقع تورم نقطه به نقطه در اردیبهشت را نشان می دهد.

تصور ما از گرانی چه فرقی با تورم دارد؟

تصور ما از گرانی بیشتر به سطح بالای قیمت ها برمی شود. برای این که تشخیص دهیم این سطح بالا است قاعدتاً آن را با عایدی خودمان مقایسه می کنیم. بنابراین نهایتاً می توان گرانی را بیشتر هم ارز قدرت خرید (به زبان ساده، نسبت عایدی فرد به سطح قیمت ها) دانست.

نمودار بالا نشان می دهد حتی اگر شیب نمودار افقی باشد، یعنی تورم در سطح ماهانه یا سالانه به صفر میل کند، باز هم سطح قیمت ها مثلاً 90 درصد بیشتر از سال 1400 است، در حالی که سطح عایدیها در این حد افزایش نیافته است. طی یک ماه خرداد، تورم سالانه ای که حساب می کنیم، طبق تعریف کاهش یافته است. اما قدرت خرید ما با فرض همان تورم ماهانه دو درصدی، کاهش یافته است. در نتیجه کالاها گران تر شده اند و قیمتشان بیشتر شده، اما سرعت افزایش قیمت کاهش یافته است.

در کنار این موضوع، تفاوت سبد مصرفی هر شخص با سبد مصرفی میانهی که مرکز آمار در نظر می گیرد و بعلاوه وابستگی احساس ما از قیمت ها به قیمت کالاهای روزمره ای که به ویژه اخیراً با افزایش قیمت همراه بوده اند، باعث می شود احساس ما از تورم از تورم محاسباتی مقداری فاصله بگیرد. ضمن این که نحوه محاسبه تورم در ایران هم با نقدها مختلفی همراه است.

کاهش دوازده درصدی حاوی خبر خوبی است؟

به عنوان جمع بندی می توان گفت در حالی که سطح قیمت ها نسبت به عایدی ما بالاست، اما شیب افزایش قیمت ها کمی نماید شده است. هر چند که هنوز سرعت رشد قیمت ها بسیار بالاتر از اکثریت مطلق کشورهای دنیاست و شاید مهم تر از آن، تداوم رشد کسری بودجه و پایه پولی نوید کاهش بیشتر تورم را نمی دهد. صرفاً می توان گفت موقتاً کاهش شیب قیمت ها و این موضوع که رشد قیمت ها با نرخی که در خردادماه سال گذشته رخ داد، ادامه نیافت، خبر خوبی است، اما اصلاً کافی نیست و چندان هم پایدار به نظر نمی رسد.